Gelijkwaardig ouderschap

Het gelijkwaardig ouderschap bevorderen na een echtscheiding; vanwege die reden is sinds 1 maart 2009 de ‘Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldig scheiden’ van kracht. De vernieuwde wet is duidelijk anders dan de eerder in het Burgerlijk Wetboek opgenomen wetgeving over gelijkwaardig ouderschap. Met name het verplicht invoeren van een ouderschapsplan en het uit de boeken schrappen van een zogenaamde flitsscheiding (als er sprake is van minderjarige kinderen) zijn opvallende veranderingen.

Het afschaffen van de omstreden fitsscheiding geldt overigens ook voor partners die samenwonen. Of als er sprake is van een geregistreerd partnerschap.
De invoering van het ouderschapsplan betekent concrete invulling van de wettelijke verplichting om de band tussen ouder en kind te verbeteren. Een ouderschapsplan maakt deel uit van het verzoekschrift tot echtscheiding (of het laten ontbinden van geregistreerd partnerschap). In een ouderschapsplan moeten tenminste de opvoedings- en zorgtaken tussen de ouders verdeeld zijn. Ook moet de wijze waarop de omgang met de kinderen geregeld is opgenomen worden in het ouderschapsplan. Ook op de vraag hoe de ouders van het kind elkaar benaderen en informeren over belangrijke onderwerpen moeten de antwoorden op papier staan net als hoe ze de kosten van kinderen splitsen of hoeveel alimentatie er eventueel voldaan moet worden. Daarnaast wordt in het ouderschapsplan afgesproken hoe ouders omgaan met de wensen van het kind zelf.

De sinds 2009 geldende Wet bevordering voortgezet ouderschap zorgt er verder voor dat de rechter eraan te pas moet komen als er sprake is van echtscheiding indien er minderjarige kinderen bij betrokken zijn. Mensen die geen kinderen hebben en een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, kunnen eventueel gebruik maken van een flitsscheiding. Een dergelijke scheiding maakt scheiden zonder bemoeienis van de rechter mogelijk en verandert een huwelijk in een geregistreerd partnerschap. Dat partnerschap wordt daarna beëindigd. Op deze manier is het goed mogelijk om een huwelijk binnen 24 uur te ontbinden. Nadeel van de destijds ingevoerde flitsscheiding was met name dus het ontbreken van afspraken over de minderjarige kinderen. In de meest recente wet staat ook dat kinderen recht hebben op gelijkwaardige opvoeding en verzorging als er sprake is van gezamenlijk gezag na echtscheiding, het stopzetten van geregistreerd partnerschap of niet langer samenwonen.

Nog iets, niet zelden wil ouder A (vader) in het kader van gelijkwaardig ouderschap een zogenaamd co-ouderschap aangaan. Ouder B (moeder) voelt daar helemaal niets voor. De strijd om de kinderen is dan in gang gezet en de strijd spitst zich toe op de vraag wie wanneer de kinderen heeft. Ouder A – voor co-ouderschap dus- doet een beroep op artikel 1:247 lid 4 BW. Dit artikel uit het burgerlijk wetboek stelt dat na een scheiding kinderen recht hebben op gelijkwaardig ouderschap: opvoeding en verzorging door beide ouders. Een opvallend artikel, zeker omdat er dus uitgegaan wordt van het recht van het kind en dus niet van het recht van de ouders. Ouders willen dat nogal eens vergeten en eisen ‘hun’ rechten dus ten onrechte op. Bovendien wordt gesproken over gelijkwaardige verzorging. De vraag die meteen opkomt is of gelijke verzorging hetzelfde is als gelijkwaardige verzorging, ook iets waarover nog wel eens misverstanden kunnen ontstaan.

Eigenlijk werd deze vraag pas in 2010 definitief opgehelderd door de Hoge Raad. Die stelde dat gelijkwaardig niet zonder meer hetzelfde is als gelijk. De zaak, terug te vinden via rechtspraak.nl (nummer: LIN BL7407) geeft voor eens en altijd duidelijkheid over de termen gelijk en gelijkwaardig. Gelijkwaardig ouderschap betekent ouderschap waarbij de ouders zelf bepalen welke afspraken zij (laten) optekenen in een ouderschapsplan. Zij schatten de belangen van het kind in en bepalen dus zelf op welke wijze zij het gelijkwaardig ouderschap precies invullen.

De precieze invulling als er nog sprake is van een huwelijk, samenwonen of geregistreerd partnerschap spelen een belangrijke rol bij het opstellen van een zorgregeling maar is zeker niet de enige factor van belang. Ook zaken als werktijden, sport, school en de woonsituatie kunnen een rol spelen bij de totstandkoming. Continuïteit is daarbij in het belang van kinderen als het gaat om opvoeding en verzorging. Dat betekent echter niet automatisch dat de situatie voor de scheiding altijd de richting van het uiteindelijke zorgplan zal bepalen.

Overigens zag het gerechtshof in Den Bosch gelijkwaardig ouderschap weer net even anders, zo bleek op 21 februari dat jaar. Het gerechtshof sprak uit dat co-ouderschap de best denkbare optie is als het gaat om gelijkwaardig ouderschap. Uitzondering is dat er sprake is van zogenaamde contra-indicaties. Een uitspraak die in het verlengde ligt van de mening van kamerlid De Wit.  De Wit zorgde er persoonlijk voor dat er via een amendement het wetsartikel in de wet opgenomen werd.

Reden om niet voor een co-ouderschap te kiezen, de contra-indicaties. Dit kan zijn de verslechterde of gebrekkige communicatie tussen beide ouders. Een compleet andere verdeling van zorg tijdens het huwelijk of vanwege de baan van een van de ouders die co-ouderschap lastiger maakt. Ook een reden is dat een van de ouders te ver van school en of kinderen woonachtig zijn.